خستگی دایم، کمبود انرژی، زود خسته شدن از کار، کم آوردن در کار، کوفتگی بدن و مانند آن اصطلاحاتی هستند که در محاورات روزمرّه با آنها زیاد برخورد می کنیم. در واقع، خستگی مزمن، همراه و همنشین بسیاری از مردم در این روزهاست. این همراهی برای عده ای از آنها به قدری عادی شده است که آن را به عنوان بیماری اصلی خود ذکر نمی کنند یا آنکه اعتقادی به وجود درمانی موثّر برای آن ندارند و این در حالی است که درمان اینگونه بیماران در اغلب موارد بسیار آسان است و این برخلاف رویکرد طبّ کلاسیک است که در آن، «سندروم خستگی مزمن: chronic fatigue syndrome» از معضلات و مشکلات تشخیصی و درمانی محسوب می شود.

علل خستگی مزمن

اگر چه طیف وسیعی از علل مختلف و نادر برای این بیماری ذکر شده اند که بسیاری از آنها موضوع بحث ما نیستند(مثل بیماریهای بافت همبند و سیستم ایمنی(به قول عامّه: همان روماتیسم)، سرطانها و …)؛ اما در اکثر موارد، خستگی مزمن از این عوامل ناشی می شود:

1- بیماریهای روحی و به ویژه افسردگی، به ویژه در موارد خفیف آن که برای بیمار قابل تشخیص نیست.

2- یبوست.

3- کمبود ریز مغذّی ها در رژیم غذایی(کلسیم، ویتامین ها و …).

4- نامنظّمی های خواب.

5- کمبود فعالیت بدنی.

6- غلظت خون(ازجمله بالا بودن چربی خون).

7- عفونتهای مزمن(مثل سینوزیت، عفونتهای رحمی و …).

8- مصرف غذاهای نامناسب(عمدتاً غذاهایی که سرما یا رطوبت زیادی دارند).

9- افزایش میزان بلغم در بدن.

10- کم خونی.

11- مسمومیت های مزمن و به ویژه مسمومیت با سرب که این روزها بسیار شایع است.

درمان

با توجه به فهرست فوق، در هر مورد باید به اقتضای علت بیماری، نسبت به درمان اقدام کرد. اما به طور کلی می توان این اقدامات را انجام داد:

1- در صورت وجود یبوست، آن را درمان کنید. این اقدام را بدون استثنا در مورد تمام بیماران انجام دهید چراکه بدون این اقدام به نتیجه مطلوب نخواهید رسید.

2- با توجه به مزاج بیمار مقدار قابل قبولی داروهای ضد افسردگی برای بیمار تجویز کنید. با توجّه به این که اکثر این بیماران، درجاتی از افسردگی(حتّی به صورت نهفته) دارند؛ این اقدام نیز می تواند در مورد تمام بیماران عمومیت داشته باشد. راحت ترین کار، تجویز جوشانده(گل گاوزبان، سنبل طیب و عناب) است.

3- مشکلات خواب بیمار اکثراً با انجام اقدامات بند 2 حل می شوند، در غیر این صورت نسبت به درمان آنها اقدام کنید. ساده ترین کار آن است که شخص، شبها یک دستمال پارچه ای را با گلاب آغشته کرده در کنار بالش خود قرار دهد. بوی گلاب که در فضا می پیچد در اکثر مواقع، به عنوان خواب آوری قوی عمل می کند. خوردن نصف استکان گلاب، نیم ساعت قبل از خواب، برای بیمارانی که مشکل پیچیده تری دارند بسیار مناسب است. راه ساده دیگر، نوشیدن یک استکان از مخلوط عرق طارونه و بهارنارنج، نیم ساعت قبل از خواب می باشد. عرق هایی مثل اسطوخدوس و سنبل طیب نیز می توانند گزینه های مناسبی باشند.

4- اگر بیمار علایم غلظت خون دارد؛ حتما نسبت به حجامت اقدام کند. با توجّه به اثرات گسترده حجامت، توصیه بنده به این بیماران این است که اگر علایم غلبه واضح بلغم ندارند، در هر صورت حدّاقل یک بار حجامت را امتحان کنند.

5- اکثر این بیماران بهتر است مقدار مصرف غذاهایی که طبع گرمی دارند را افزایش دهند(به جز بیمارانی که طبع گرمی دارند و اکثراً غلظت خون، عامل اصلی مشکل آنهاست).

6- نسبت به تجویز مکمل های غذایی برای بیماران اقدام کنید:

1- 6- پودر کلسیم: همه این گونه بیماران، بهتر است پوست تخم مرغ های خام مصرفی را دور نیندازند؛ بلکه آنها را شسته، خشک کرده آسیاب کنند و روزی یک یا دو بار، نصف قاشق چایخوری از این پودر را با کمی عسل مخلوط نموده روی زبان ریخته ببلعند. این دارو در رفع خستگی و کاهش کوفتگی و دردهای اسکلتی عضلانی، دارویی کم نظیر است.

2- 6- جوانه گندم: به همه بیمارانی که از خستگی و کوفتگی بدن رنج می برند، توصیه می کنم که روزی یک قاشق مربّاخوری پودر جوانه گندم(یا 5-4 قاشق جوانه گندم تازه) را به هر نحوی که مایلند؛ مصرف کنند.

3- 6- مصرف روزی دو سه لیوان شربت «آب عسل» خنک که به آن مقداری آب لیمو ترش تازه نیز اضافه شده باشد، اثر درمانی فوق العاده ای خواهد داشت.

برای خوردن آب عسل دو شیوه را پیشنهاد می کنیم:

الف- مقدار دلخواهی عسل را در آب حل کنید(حدّاقل یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب). سپس مقداری آب لیموترش تازه(و نه آبلیمو) به آن اضافه کنید و پس از خنک شدن آن در یخچال( و نه خنک کردن آن با یخ) این نوشیدنی بسیار گوارا و لذیذ را به آرامی و جرعه جرعه میل نمایید.

این نحوه استفاده از عسل که در روایات وارد شده از حضرات معصومین، علیهم السّلام به عنوان شربت عسل از آن یاد شده است و توسط مهندس خدادادی در عمل به مردم معرّفی شده است؛ در رفع طیف وسیعی از مشکلات ازجمله کم خونی، خستگی های مزمن و کمبود انرژی، انواع مشکلات گوارشی، درمان بیماری های عفونی، بهبود سینوزیت، کمک به تحمّل بهتر روزه داری و … بسیار موثّر است.

توصیه اینجانب به تمام افراد سالم و بیمار آن است که از این نوشیدنی شفابخش غافل نشوید. آب لیموترش تازه علاوه بر ایجاد طعمی بسیار دلنشین، دارای خواصّ دارویی فراوانی بوده ضمن جلوگیری از ترش شدن محلول آب عسل، با ایجاد تعادل نسبی در طبع نوشیدنی، باعث می شود که تقریبا تمامی افراد با هر مزاجی قادر به استفاده از این دارو باشند. توصیه ما به افراد کم خون آن است که روزی دو یا سه لیوان از این شربت گوارا را نوش جان کنند و در مدّت کوتاهی شاهد آثار شفابخش آن باشند.

ب- یک روش بسیار موثّر در درمان کم خونی آن است که یک قسمت عسل را با پنج تا هفت قسمت آب و چند قطعه دارچین نکوبیده، آرام بجوشانیم تا آب آن نصف شود و روزی دو سه لیوان مصرف کنیم. این نوشیدنی به ویژه در درمان کم خونی افراد بلغمی(افراد سردمزاج و رطوبتی) بسیار موثّر است و در صورت تداوم مصرف، علاوه بر درمان کم خونی، در کاهش وزن این گونه افراد نیز موثّر است. افزودن آب لیموترش تازه به این نوع آب عسل نیز می تواند مطلوب باشد.

نکته ویژه: خستگی یکی از علایم شایع در بیماران تالاسمیک است. پس از رفع سایر عوامل زمینه ای، مصرف طولانی مدت جوانه گندم و آب عسل، یک راه بسیار ساده و عالی برای درمان خستگی این بیماران است.

7- گاهی مواقع، با عوض کردن تشک خوابی که محتوی پنبه یا مواد مصنوعی است و استفاده از تشک محتوی پشم به راحتی می توان خستگی را در بیماری که به علت مصرف غذاهای سردی بخش یا تجمع بلغم در بدن دچار خستگی است رفع کرد.